Ngày Đái tháo đường Thế giới 14/11 – World Diabetes Day được IDF lập ra vào năm 1991 nhằm đáp ứng những lo ngại ngày càng tăng về ảnh hưởng xấu tới sức khỏe không ngừng của bệnh Đái tháo đường (tiểu đường) gây ra.
Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) là nhóm bệnh rối loạn chuyển hóa ngày càng phổ biến của xã hội hiện đại. ĐTĐ góp phần thúc đẩy các bệnh hệ xương khớp xuất hiện sớm hơn, tiến triển nặng hơn hoặc nhanh hơn. Những năm gần đây, người ta đã thấy rõ bệnh ĐTĐ type 1 và type 2 đều làm tăng nguy cơ gãy xương liên quan đến loãng xương.
ĐTĐ là một nhóm bệnh chuyển hóa gây tăng đường huyết mạn tính do sự bài tiết insulin bị khiếm khuyết hoặc đề kháng insulin. Tăng đường huyết mạn tính gây ra rối loạn chức năng nhiều cơ quan khác nhau, đặc biệt là mắt (bệnh võng mạc ĐTĐ và đục thủy tinh thể), thận (bệnh thận ĐTĐ), dây thần kinh (bệnh thần kinh ĐTĐ), tim mạch (bệnh cơ tim ĐTĐ).
Các biến chứng cơ xương khớp của bệnh nhân ĐTĐ thường do tổn thương thần kinh và mạch máu kết hợp với sự suy giảm đề kháng nên cơ thể dễ bị nhiễm khuẩn. Mặt khác, mật độ xương của bệnh nhân đái tháo đường thấp hơn 20-30% so với người bình thường cũng là nguyên nhân dẫn đến nhiều vấn đề cơ xương khớp ở người bệnh ĐTĐ. Ngoài ra, ĐTĐ đã được tìm thấy có liên quan đến các bệnh xương chuyển hóa, loãng xương và gãy xương.
Bệnh ĐTĐ không chỉ làm nặng thêm tình trạng loãng xương, mà còn là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng suy yếu bộ xương. Tuy nhiên, sự suy giảm sức mạnh bộ xương khác nhau giữa ĐTĐ type 1 và type 2.
Ở đái tháo đường type 1, còn gọi là ĐTĐ phụ thuộc insulin, tình trạng thiếu insulin dẫn đến tăng đường huyết ở người trẻ. Bên cạnh các biến chứng thần kinh, mạch máu …, cả nam và nữ mắc ĐTĐ type 1 biểu hiện khối lượng xương thấp ở khớp hông, cổ xương đùi và cột sống, cuối cùng có thể dẫn đến tăng tỷ lệ gãy xương.
Ngược lại, ở đái tháo đường type 2 (ĐTĐ không phụ thuộc insulin) có sự gia tăng mật độ xương ở cổ xương đùi. Trong khi có khảo sát cho thấy, mật độ xương hông thấp đáng kể ở bệnh nhân ĐTĐ type 2 khi so sánh với người bình thường cùng lứa tuổi. Hơn nữa, người ĐTĐ type 2 có nguy cơ gãy xương gia tăng tại một số vị trí, bao gồm cột sống và khớp hông. Tuy nhiên, tình trạng gãy xương này có thể là do suy giảm thị lực (do bệnh võng mạc ĐTĐ và đục thủy tinh thể), mất cân bằng dáng đi (do bệnh lý thần kinh ngoại biên) và thừa cân, tất cả đều là những đặc điểm lâm sàng phổ biến ở người ĐTĐ type 2, nên người bệnh dễ té ngã, làm tổn thương và gãy xương. Bệnh lý thần kinh ngoại biên ở ĐTĐ type 2 cũng có thể dẫn đến sự phá hủy cục bộ xương xung quanh các khớp chịu trọng lượng (đặc biệt là ở mắt cá chân và bàn chân), được gọi là bệnh xương khớp Charcot, có thể gây đau, gãy xương và biến dạng khớp.
ĐTĐ type 1 thường xảy ra ở người trẻ trước khi bộ xương đạt được khối lượng xương đỉnh. Trong khi ĐTĐ type 2 thường gặp ở người trưởng thành đã đạt được khối lượng xương đỉnh. Do đó, ĐTĐ type 1 và 2 gây ra các tổn thương về xương ở các mức độ khác nhau. Sự khác biệt về mức độ nghiêm trọng này có thể là do bệnh nhân ĐTĐ type 1 thiếu hụt insulin, đây là yếu tố tạo xương có khả năng kích thích tăng sinh và biệt hóa tế bào tạo xương. Ngoài ra, sự khác nhau về thời gian mắc bệnh của ĐTĐ type 1 và type 2 có thể góp phần vào kết quả và tiên lượng khác nhau trên biến cố về xương.
Nhằm hưởng ứng Ngày Thế giới phòng, chống Đái tháo đường 14/11, mọi người hãy đi xét nghiệm đường máu để sớm phát hiện bệnh, điều trị kịp thời. Ngoài ra, mọi người thực hiện chăm sóc và bảo đảm dinh dưỡng hợp lý, nhất là trẻ em và người từ 50 tuổi trở lên, theo dõi thường xuyên phát hiện sớm và có biện pháp hiệu quả tránh nguy cơ thừa cân/béo phì gây tăng huyết áp và gia tăng đái tháo đường. Mọi người cần bỏ thói quen có hại cho sức khoẻ (hạn chế sử dụng rượu bia, không hút thuốc lá), tăng cường sử dụng thực phẩm hợp lý và an toàn, dinh dưỡng cân đối; tham gia bảo vệ môi trường sống sạch sẽ, trong lành; tăng cường vận động và thể dục thể thao hợp lý.
Biết nguy cơ bị mắc ĐTĐ, cũng như biết cần làm gì là rất quan trọng để phòng bệnh, chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời bệnh ĐTĐ. Hằng năm, Hiệp hội IDF tổ chức phát động chiến dịch nhằm nâng cao nhận thức về bệnh Đái tháo đường với các thông điệp:
- Nhiệt liệt hưởng ứng Ngày Thế giới phòng, chống bệnh Đái tháo đường 14/11.
- Toàn thế giới quan tâm và chung tay phòng, chống bệnh Đái tháo đường thai kỳ cho phụ nữ vì một sức khoẻ và tương lai hạnh phúc.
- Mọi người cần nhận biết nguy cơ của chính mình để biết cách ứng phó với bệnh Đái tháo đường.
- Xét nghiệm đường máu là cách duy nhất phát hiện bệnh Đái tháo đường và điều trị sớm, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
- Bệnh Đái tháo đường hoàn toàn có thể phòng, chống được nếu tìm hiểu và biết cách thực hành dinh dưỡng, hoạt động thể lực hợp lý.
- Mọi người đừng quên làm xét nghiệm đường máu định kỳ hằng năm để phát hiện sớm bệnh Đái tháo đường.
- Bệnh Đái tháo đường ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khoẻ, kinh tế của cả quốc gia và của mỗi gia đình.
- Hãy duy trì hoạt động thể lực hằng ngày, chế độ ăn uống hợp lý để phòng chống bệnh Đái tháo đường.
Bs Ngọc – CDC
